کار و زندگی روزمره ما بدون نور مناسب قابل درک نیست. نور نه تنها باعث تامین امنیت، بلکه باعث زیباتر شدن و جلوه دهی به همه‌ی جهان سراسر تاریک است. وظیفه نور در زندگی ما آنچنان پررنگ و زیاد شده است که حتی لحظه‌ایی نبودنش هم زندگی ما را دچار اختلال و نقصان می‌کند. وابستگی ما به نور از همان زمان اولیه‌ی پیدایش بشر بوده است؛ اما رابطه‌ی زندگی به نور در این چند دهه اخیر که همه ما عادت بسیاری به زیست شبانه کرده‌ایم، بسیار بیشتر شده است. در این مقاله به بررسی تاریخچه پروژکتور و ظهور پروژکتور LED میپردازیم.
در شبها، تامین روشنایی خیابان‌ها و نورپردازی نمای ساختمان‌ها و پارکها بسیار مهم است. در چنین شرایطی استفاده از لامپ یا چراغهای معمولی ممکن نیست و نیاز به تجهیزات نورپردازی پرنورتری داریم که بتواند محیط و ابعاد بیشتری را روشن نماید و همچنین در شرایط مختلف و سخت آب وهوایی مانند گرمای و سرمای مختلف دوام بیاورد. امروزه پروژکتور LED راهی برای تأمین روشنایی در محیطهای وسیع و گسترده است و در سال های نزدیک باعث ایجاد تحولی شگرف در نورپردازی بیرونی شده است. در مقاله “راهنمای خرید چراغ پروژکتور LED” قرار است با تاریخچه ساخت پروژکتورهای معمولی و پس از آن با انواع پروژکتورها(نورافکن) آشنا شویم. در انتها نیز تمامی نکاتی را که در خرید انواع چراغ پروژکتور (نورافکن) باید در نظر داشته باشید، با هم بررسی مینماییم. البته در ابتدا با انواع نورافکنها و پروژکتورهایی که امروزه تقریباً استفاده از آن ها منسوخ شده است نیز آشنا می شویم.
تاریخچه ساخت پروژکتور (نورافکن)
معادل انگلیسی پروژکتور “Floodlight” به معنای نورافکن است. طبق تعاریف موجود، نورافکن (پروژکتور) وسیله‌ای است که جریان پرتوهای نوری یکنواخت را در یک منطقه بزرگ می‌تاباند. همانطور که این وسیله از نامش معلوم است، یک کالای الکترونیکی با نور بسیار شدید و مناسب یک محیط گسترده و وسیع است. تاریخ دقیقی از زمان اختراع نورافکن در دست نیست اما احتمالاً اولین استفاده از آن در حدود سال 1870 و برای مشاهده بازی‌های فوتبال در استادیوم بوده است. یعنی با قدمتی بیش از 150 سال، پروژکتورها و نورافکنها در مسابقات ورزشی حضور دارند.
انواع چراغ پروژکتور و نورافکن
با یک جستجوی ساده در اینترنت متوجه مدل‌های متنوع و مختلف این تجهیز می‌شویم، تنوعی که باعث سردرگمی در خرید نورافکن می‌شود. مقداری بسیاری از این تنوع ناشی از کاربردهای مختلف این وسیله در نورپردازی محیطهای بیرونی متفاوت و داخلی است. همچنین پیشرفت تکنولوژی و تغییرات روش‌های مختلف نورپردازی باعث ساخت مدل‌های متنوع و نوآورانه نورافکن شده است. به صورت کلی نورافکنها را به سه مدل مختلف می‌توانیم دسته بندی کنیم:
- کاربری پروژکتور و نورافکن
- نوع تکنولوژی لامپ پروژکتور یا همان منبع نوری
- فناوری به کار رفته در تامین نیرو و منبع تغذیه
دسته بندی پروژکتورها بر اساس کاربرد
اگرچه دسته بندی کردن نورافکن به این روش سخت و در گاها غیرممکن است، اما در بصورت کلی و بر حسب اصولیترین نوع استفاده می‌توان کاربریهای زیر را داشت:
1. پروژکتور برای مصارف خانگی
با شنیدن دسته‌بندی “روشنایی خانگی” بیشتر ما به چراغ معمولی، لوستر و یا لامپ LED فکر می‌کنیم. این وسایل در حالتی کاربرد دارند که نیاز به نور زیاد و یا قصد روشن کردن نمای بیرونی را نداریم و صرفا روشنایی معمولی یک محیط محدود مد نظر ما است. برای روشنایی محیط گسترده بیرونی حیاط، پارکینگ‌ها، سوله‌ها، باغ و باغچه مجبور به استفاده از پروژکتور و نورافکن هستیم. باتوجه به کاربری بیرونی این تجهیزات بیشتر پروژکتورهای موجود در بازار در مقابل نفوذ آب ومایعات مقاوم هستند و به همین علت مناسبترین گزینه برای نصب در محیط خارجی هستند. همچنین امروزه به منظور امنیت از تجهیزاتی مانند دوربین‌های مداربسته استفاده می‌شود. اما اکثر این وسایل با تاریک شدن هوا، عملاً بی استفاده می‌شوند. برای حل این مشکل همراه با آنها یک نورافکن نیز نصب می‌شود تا روشنایی کافی برای تصویربرداری مناسب و با کیفیت فراهم شود.
پروژکتورها و نورافکنهای خانگی تنها نصب نمی‌شوند. به طور مثال اگر از پروژکتور برای روشنتر شدن حیاط خانه استفاده شود، یک سنسور حساس به نور نیز همراه آن به کار گرفته می‌شود. به این ترتیب با نزدیک شدن فرد یا هر شی دیگری، چراغ به طور اتوماتیک روشن می‌شود. کاربری دیگر پروژکتور در مصارف خانگی، نورپردازی نمای بیرونی ساختمان‌های مختلف است. نور تنها برای افزایش امنیت نیست بلکه به کارگیری صحیح نور و پرتوافشانی مناسب باعث نمایش نمای بی‌نظیری می‌شود که نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
2. پروژکتور برای مصارف صنعتی و تجاری
نورپردازی صحیح در محیطهای تجاری نقش زیاد و خاصی در جلب توجه و نهایتا افزایش فروش محصولات و… دارد. معمولاً در فروشگاهها و… برای افزایش توجه از نورهای قدرتمند و یکدستی که به وسیله پروژکتورهای LED تأمین میگردد، استفاده می‌شود. همچنین در مصارف صنعتی، مانند روشنایی سوله‌ها، کارخانه‌ها، انبارها و… که با مساحت وسیعی روبرو هستیم که با چراغهای معمولی، نورپردازی مناسب آنها ممکن نیست. البته در محیطهای صنعتی می‌توان از چراغهای مخصوص سوله و کارگاه استفاده کرد اما در شرایط خاص حتی نور این چراغ‌ها نیز کافی نیست. از همین رو مجبور به استفاده از نورافکنهای قوی هستیم
3. پروژکتور برای استادیوم‌های ورزشی و صحنه‌ها
در قسمت اول معرفی پروژکتور و نورافکن گفته شد که از اولین کاربردهای نورافکنها، تامین روشنایی مسابقات فوتبال بود. امروزه که مسابقات زیادی در شبها و یا محلهای سرپوشیده برگزار می‌شوند، به پروژکتورهای قوی بیش از هر موقع دیگری نیاز است. در واقع مهمترین کاربرد پروژکتور، روشنایی سالن‌های ورزشی میباشد.
دسته بندی پروژکتورها بر اساس نوع لامپ
تکنولوژیهای به کار رفته در ساخت لامپ پروژکتورها بسیار مختلف است. اگر نورافکن را یک لامپ بسیار بزرگ و قوی در نظر بگیریم، می‌توانیم بگوییم تمامی تکنولوژیهایی که در ساخت لامپهای کوچکتر به کار رفته است، در پروژکتورها نیز استفاده شده است. در ادامه پرکاربردترین انواع تکنولوژِی لامپ پروژکتور را بررسی می‌کنیم.
پروژکتور و نورافکن با لامپ رشته‌ای
نورافکنهای اصطلاحا مدادی که هنوز هم در به فروش می‌رسند، از همان نوع رشته‌ای هستند . لامپ رشته‌ای را اکثر ما به خاطر داریم و هنوز هم آنها را مشاهده می‌کنیم. میدانیم که لامپهای رشته‌ای، لامپ‌هایی با نور زرد رنگ، پُرمصرف و با عمری کوتاه که بعد از روشن شدن سریعا داغ می شوند، هستند. لامپهای رشته‌ای از یک رشته تنگستن که در داخل یک حباب شیشه‌ای خلاء قرار دارد، ساخته می‌شود. با ورود جریان الکتریسیته به لامپ، تنگستن داغ می‌شود و بلافاصله روشن می‌شود. دلیل محبوبیت لامپهای رشته‌ای، تکنولوژی ساخت آسان و در نتیجه قیمت ارزان و روشنایی بدون تاخیر است.
یک لامپ رشته ای حدود 90 درصد از نیرو و انرژی دریافتی را به شکل گرما هدر می‌دهد بنابراین به محیط زیست آسیب می‌رساند. از طرفی طول عمر مفید آن، 1000 ساعت است و با یک ضربه کوچک نیز می سوزد. تمامی این موارد دست به دست هم دادند، که تولید این لامپ‌ها متوقف شود. هنوز هم از این نورافکنهای مدادی استفاده می‌شود. افراد بسیاری در محیط خود قاب پروژکتور مدادی دارند که داخل آن لامپ مدادی قابل تعویض برای روشنایی به کار رفته است. بنابراین به جای خرید یک پروژکتور LED، لامپ مدادی خریداری می‌کنند و با لامپ قبلی که مشکل پیدا کرده تعویض می‌کنند. این کار شاید در کوتاه مدت ارزان به نظر برسد، اما مطمئناً در بلند مدت هزینه بالاتری به افراد وارد می‌کند.
پروژکتور با لامپ فلورسنت
تکنولوژی فلورسنت که امروزه به صورت شایع و با نام‌های CFL ،T8 ،T5 و T12 شناخته می‌شود، به صورت پهناوری در روشنایی مسکونی و تجاری کاربرد دارد. این تکنولوژِی در ساخت پروژکتورها مرسوم است ولی نه به اندازه LED و یا هالوژنی‌ها. دلیل عدم محبوبیت نورافکنهای با لامپ فلورسنت، تاخیر و سرعت کم آنها در روشن کردن محیط است، که باعث می‌شود سریعا روشن نشوند و نتوان از آنها به همراه انواع سنسور حرکتی استفاده کرد.
البته از نورافکنهای با لامپ فلورسنت در برخی کاربردهای دیگری که با تاخیر مشکلی ندارند استفاده می‌شود، به طور مثال برای روشن کردن محیط باغ، باغچه، نمای ساختمان ها و… نسبتا مناسب هستند. لامپهای فلورسنت از 10000 تا 20000 ساعت عمر دارند و مصرف انرژی بسیار پایینی دارند. اما اگر به سلامتی خود اهمیت میدهید توصیه می‌شود که از لامپهای فلورسنت به دلیل استفاده از جیوه در ساختار آنها استفاده نشود و با لامپ LED جایگزین شوند.
پرژکتور بخار سدیم کم فشار
این نوع پروژکتورها بسیار قدیمی اما به شدت محبوب هستند. یک لامپ بخار سدیم کم فشار به ازای هر وات تا 200 لومن نور می‌تواند تولید کند و نسبت به یک لامپ رشته‌ای بیش از 20 برابر کارآمد است (LED به ازای هر وات تقریباً 90 لومن نور می‌تاباند). اما این فناوری چند مشکل اساسی دارد که باعث محدودیت استفاده از آن میگردد. اولین اشکال این نوع لامپ، رنگ نور است. نور منتشر شده از لامپ بخار سدیم، زرد و نارنجی است که همه چیز در زیر نور آن به رنگ زرد دیده می‌شود، بنابراین تشخیص رنگ اصلی اجسام را حدودا غیرممکن می‌کنند. همچنین نور شدید باعث آسیب به چشم افراد در طولانی مدت می‌شود. همچنین قیمت پروژکتورهای بخاری سدیم در مقایسه با مدل‌های دیگر به دلیل سختی تولید، بسیار گرانتر است.
نورافکن تخلیه با شدت بالا HID
این نورافکنها شامل دو نوع متال هالید و سدیم فشار بالا هستند که اصولا وات بالایی دارند و مقدار لومن خروجی آنها زیاد است. تکنولوژی HID به طوری است که هر چقدر ابعاد چراغ آنها بزرگ‌تر باشد، کارایی بهتری خواهند داشت؛ به همین دلیل معمولاً نورافکنهای HID در مقایسه با مدل‌های دیگر بسیار قوی‌تر و بزرگ‌تر هستند. در این نوع پروژکتور، به ازای هر وات، 100 الی 150 لومن، نور تولید می‌شود، که نهایتا روشنایی بسیاری را تولید می‌کنند. اما این پروژکتور معایبی هم دارد، از جمله اینکه بسیار گرم می‌شوند و استفاده از آنها در محیطهای سربسته و پوشیده میتوانید خطرناک باشد. هر دو لامپ سدیم فشار بالا و متال هالید از منظر مقدار لومن بر وات یکسان هستند اما طیف رنگی متفاوتی دارند. لامپ متال هالید بیشتر پرتوهای نوری آبی رنگ تولید می‌کند در حالی که پروژکتور سدیم فشار بالا پرتوی نور سفید گرم، قرمز یا زرد دارد.
پروژکتور هالوژن
احتمالاً با شنیدن هالوژن لامپهای کوچک سقف خانه در نظرتان می‌آید، اما هالوژن یک تکنولوژی ساخت لامپ است. تکنولوژی هالوژن در مقایسه با تکنولوژی لامپ رشته‌ای بهینه‌تر است و نوربسیار بیشتری تولید می‌کند. مهمترین قابلیت تکنولوژی هالوژن، رنگ نور است زیرا رنگ اشیاء در زیر نور هالوژن، تغییری نمی کند. پروژکتورهای هالوژنی، مدت عمر زیادی دارند ولی چون سریعا داغ می‌شوند، مناسب استفاده در فضای سربسته نیسند..
پروژکتورLED
جدیدترین نسل پروژکتورها، با استفاده از دیودهای LED ساخته می‌شوند. این پروژکتورهای LED به ازای هر وات حدود 50 تا 150 لومن نور ایجاد می‌کنند. مزیت دیگری که باعث محبوبیت ین نسل از پروژکتورها شده است، طول عمر بالا است. یک پروژکتورLED در بدترین حالت 10000 ساعت و در نمونه‌های باکیفیت بیش از 50000 ساعت عمر می‌کند (یعنی بیش از 6 سال کار مداوم). برعکس سایر تکنولوژیها، LED خیلی دیر داغ می‌شود و برای روشنایی داخل و بیرون کاربردی است. LED در رنگ نور هیچ ضعفی ندارد و در طیف مختلف رنگ‌های قرمز، سبز، آبی، بنفش، زرد، سفید، طبیعی و… تولید می‌شود. امروزه بیش از یک میلیون رنگ نور را با استفاده از تکنولوژی LED ایجاد کرده‌اند. تنها ایرادی که به نورافکن های LED وارد می‌شود، قیمت بالاتر آن‌هاست. که با توجه به اینکه یک لامپ ال ای دی 90 درصد برق کمتری مصرف می‌کند، این مورد موجب کم شدن هزینه برق پرداختی می‌شود و در عین حال سال‌های زیادی می‌توان از آن پروژکتور LED کرد.
در مقاله بعدی میتوانید ادامه این مطلب را بخوانید.
یک پاسخ